ਥੇਹਾਂ ਬਾਰੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਸੁਣਿਆ ਮਿਲ਼ਦਾ ਹੈ ਉਸਤੋਂ ਕੋਈ ਪਰਪੱਕ ਰਾਇ ਬਣਾਉਣੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਪਰ ਕਹੀਆਂ-ਸੁਣੀਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਸੱਚਾਈ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਰੂਰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਇਕ ਗੱਲ ਪ੍ਰਤੱਖ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਥੇਹ ਜਾਂ ਟਿੱਬੇ ਤਬਾਹ ਹੋਈ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਸ਼ਹਿਰ ਜਾਂ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਥੇਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਇਕ ਸਭਿਅਤਾ ਨਾਲ਼ ਜੋੜਨਾ ਕਾਫੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਥੇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੇ ਤਬਾਹ ਨਗਰ ਹਨ।1947 ਦੇ ਭਿਆਨਿਕ ਦੰਗਿਆਂ ਵੇਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉਜੜੇ ਸ਼ਹਿਰ ਕਸਬੇ ਭਾਵੇਂ ਦੁਬਾਰਾ ਅਬਾਦ ਕਰ ਲਏ ਗਏ। ਪਰ ਕੁਝ ਨਗਰ ਜੋ ਦੁਬਾਰਾ ਵੱਸ ਨਾ ਸਕੇ ਥੇਹਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਗਏ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਅਟਾਰੀ ਨੇੜਲਾ ਕਸਬਾ ਪੁੱਲ ਕੰਜਰੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਥੇਹ ਦਾ ਕਾਫੀ ਹਿੱਸਾ ਪੱਧਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਕਾਫੀ ਬਚਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਥੇਹ ਅਚਾਨਿਕ ਆਈ ਕਿਸੇ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫਤ ਕਾਰਨ ਜਿਵੇਂ ਵੱਡੀ ਸੁਨਾਮੀ, ਧਰਤੀ ਨਾਲ਼ ਕਿਸੇ ਉਲਕਾ ਪਿੰਡ ਟਕਰਾਉਣ ਵਰਗੀ ਕਿਸੇ ਘਟਨਾ ਨਾਲ਼ ਅਚਾਨਿਕ ਤਬਾਹ ਹੋਏ ਹੋਣ। ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਕਾਰਨਾ ਕਰਕੇ ਨਗਰਾਂ ਦਾ ਥੇਹ ਹੋਣਾ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ।ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਨਾ ਵਿਚ ਸੋਕਾ, ਹੜ੍ਹ, ਜਾਂ ਭੁਚਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਨਗਰ ਦਾ ਅਚਾਨਿਕ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਨਗਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਫੈਲਣਾ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ, ਕਿਸੇ ਗੈਬੀ ਕਰੋਪੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਨਗਰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਜਾਣਾ ਆਦਿ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ।
ਇਹ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਥੇਹ ਅਚਾਨਿਕ ਆਈ ਕਿਸੇ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫਤ ਕਾਰਨ ਜਿਵੇਂ ਵੱਡੀ ਸੁਨਾਮੀ, ਧਰਤੀ ਨਾਲ਼ ਕਿਸੇ ਉਲਕਾ ਪਿੰਡ ਟਕਰਾਉਣ ਵਰਗੀ ਕਿਸੇ ਘਟਨਾ ਨਾਲ਼ ਅਚਾਨਿਕ ਤਬਾਹ ਹੋਏ ਹੋਣ। ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਕਾਰਨਾ ਕਰਕੇ ਨਗਰਾਂ ਦਾ ਥੇਹ ਹੋਣਾ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ।ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਨਾ ਵਿਚ ਸੋਕਾ, ਹੜ੍ਹ, ਜਾਂ ਭੁਚਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਨਗਰ ਦਾ ਅਚਾਨਿਕ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਨਗਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਫੈਲਣਾ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ, ਕਿਸੇ ਗੈਬੀ ਕਰੋਪੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਨਗਰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਜਾਣਾ ਆਦਿ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ।
